W dzisiejszym artykule rozwijamy wątek dziedziczenia ustawowego zapoczątkowany w tym miejscu. Poniżej zajmiemy się nietypowymi sytuacjami oraz wyjątkami takimi jak orzeczona separacja między małżonkami czy też sytuacja prawna przysposobionych w zakresie dziedziczenia ustawowego. Zapraszamy do lektury.

 W poprzednim wpisie przedstawiliśmy kolejność dziedziczenia ustawowego. Mimo, iż zaprezentowana lista jest obszerna, nie wyczerpuje całości tematu. Ustawodawca w 2009 r. wprowadził rozwiązanie, zgodnie z którym gdy żaden z dziadków spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku, to spadek przypada w częściach równych również tym pasierbom spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

   W ostatniej kolejności, w przypadku braku chcących i mogących dziedziczyć: małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci, spadek przypada gminie, w której zmarły miał ostatnie miejsce zamieszkania. Jeżeli miejsca zamieszkania na terenie kraju nie da się ustalić lub też ostatnie miejsce zamieszkania znajdowało się za granicą spadek przypada Skarbowi Państwa.

   Z treści Art. 935¹ Kodeksu cywilnego (KC) wynika, iż przepisów o powołaniu do dziedziczenia ustawowego nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji. Art. 61⁴ § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO) stanowi bowiem, iż orzeczenie separacji ma skutki takie, jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. Należy podkreślić, iż orzeczenie separacji musi być prawomocne w chwili otwarcia spadku aby wywołało powyższe skutki. Separacja rodzi konsekwencje także w innych aspektach związanych z dziedziczeniem. Małżonkowi spadkodawcy pozostającemu w separacji nie przysługuje bowiem roszczenie o zachowek oraz m.in. uprawnienie korzystania z mieszkania i urządzeń gospodarstwa domowego w dotychczasowym zakresie przez okres trzech miesięcy (art. 923 KC). W razie zniesienia separacji, jej skutki zgodnie z treścią art. 61⁶ § 2 KRO ustają. Tym samym, w sytuacji, gdy jeden z małżonków umrze po zniesieniu separacji, stosuje się w zakresie dziedziczenia przepisy ogólne.

   Możliwe jest też wyłączenie od dziedziczenia małżonka, jeżeli drugi małżonek – spadkodawca za życia wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy współmałżonka, sprawa nie została zakończona, a żądanie to było uzasadnione. Zgodnie z treścią art. 940 KC wyłączenie od dziedziczenia następuje na skutek powództwa wytoczonego przez któregokolwiek ze spadkobierców dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem, którego pragnie wyłączyć od dziedziczenia. Tym samym takiego powództwa nie może wnieść osoba, która w danym momencie nie jest spadkobiercą (np. osoba, która zostanie spadkobiercą dopiero, gdy małżonek zostanie wyłączony od dziedziczenia).

   Przesłanką wyłączenia małżonka jest wystąpienie małżonka-spadkodawcy jeszcze za życia o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy współmałżonka. Małżonek-spadkodawca jako powód bądź jako pozwany musi żądać orzeczenia rozwodu lub separacji z winy współmałżonka lub co najmniej z winy obu stron. Tym samym przesłanka nie zostanie spełniona jeżeli np. przyszły spadkodawca żądał stosownego orzeczenia bez orzekania o winie, wyraził zgodę na nieorzekanie o winie, czy też gdy orzeczono separację na zgodny wniosek stron. Drugą przesłanką jest okoliczność, iż sprawa o rozwód i separację za życia małżonka-spadkodawcy była już w toku i nie została cofnięta. Kolejną przesłanką jest uznanie, iż żądanie orzeczenia rozwodu lub separacji z winy małżonka żyjącego było uzasadnione (w chwili otwarcia spadku).

   Powództwo może być wytoczone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym uprawniony spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok po otwarciu spadku.

   Prawo spadkowe w zakresie dziedziczenia ustawowego reguluje także sytuacje przysposobienia (adopcja) pełnego oraz niepełnego. Pokrótce wyjaśniając, przysposobienie pełne prowadzi do całkowitego włączenia przysposobionego do rodziny przysposabiającego. Przysposobionego traktuje się jak dziecko przysposabiającego, a jego więzy z biologicznymi rodzicami ulegają całkowitemu zerwaniu.

   W myśl art. 936 KC przysposobiony dziedziczy w pełni po przysposabiającym i jego krewnych. Przysposabiający natomiast dziedziczy po przysposobionym i jego dzieciach na ogólnych zasadach dziedziczenia rodziców i dziadków. Tak samo zstępni przysposabiającego dziedziczą po przysposobionym, dzieci przysposabiającego oraz dalsi zstępni dziedziczą po przysposobionym według zasad ogólnych. (art. 932 § 4 KC oraz art. 932 § 5 KC). Przysposobiony natomiast nie dziedziczy po swoich biologicznych rodzicach, ich zstępnych i krewnych, a osoby te nie dziedziczą po przysposobionym. (zob. Kodeks cywilny tom II Komentarz, pod. red. K. Pietrzykowski 2015 r.).

   Inaczej sytuacja wygląda, gdy mamy do czynienia z przysposobieniem niepełnym. W przypadku tego przysposobienia na gruncie prawa spadkowego nie następuje całkowite zerwanie więzów z biologicznymi rodzicami dziecka oraz pełne nawiązanie więzi z krewnymi przysposabiającego. Zgodnie z treścią art. 937 KC przysposobiony i jego zstępni dziedziczą po przysposabiającym na zasadach jak dzieci i dalsi zstępni przysposabiającego. Przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni nie dziedziczą po przysposobionym oraz jego zstępnych. Rodzice (biologiczni) przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy przysposabiający. Ważna kwestia wynikająca z powyższego została wskazana w Wyroku Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 1968r. I CR 112/68. Sąd potwierdził, iż z treści art. 937 pkt 3 KC wynika, iż przysposobiony dziedziczy także po swoich rodzicach naturalnych.

  W przypadku pytań lub wątpliwości zapraszamy do kontaktu