Pełna współpraca i wymiana informacji z klientem to nie tylko slogan. To podstawa skutecznego działania każdego profesjonalnego pełnomocnika. Zawsze, gdy pojawia się konieczność dochodzenia roszczenia zadaje pytanie: Kiedy powstała podstawa prawna tego roszczenia? Jest to motywowane koniecznością ustalenia, kiedy miało miejsce zdarzenie, z którego klient wyciąga konsekwencje prawne. To natomiast bezpośrednio prowadzi do ustalenia czy roszczenie, którego chcemy dochodzić albo, przed którym się bronimy jest przedawnione. Przedawnienie – co właściwie oznacza ten termin?
Czym jest przedawnienie?
Istota tego mechanizmu polega na tym, że gdy wierzyciel dochodzi roszczenia (np. zapłaty za jakąś usługę) po upływie terminu przedawnienia to dłużnik powołując się na upływ czasu może uchylić się od jego wykonania. Tym samym przedawnienie daje dłużnikowi możliwość zgłoszenia zarzutu, który uniemożliwia skuteczne dochodzenie roszczenia na drodze sądowej. Przy powołaniu się przez dłużnika na zarzut przedawnienia wierzyciel nie może skorzystać z instrumentów przymusu państwowego w dochodzeniu swojego roszczenia (np. Sąd oddali wytoczone powództwo). Należy dodać, iż Sąd z urzędu nie bada czy w danej sprawie upłynął termin przedawnienia. To dłużnik musi taki zarzut podnieść.
Skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia nie skutkuje tym, iż samo roszczenie jest uznane za nieważne, bądź też nie ma podstawy prawnej. Wprost przeciwnie, kwestia przedawnienia może być rozważana tylko wtedy, gdy uzna się, że roszczenie faktycznie istnieje (Wyrok Sądu Najwyższego z 14.09.2015r. III CK 83/05). Roszczenie uznane za przedawnione cały czas istnieje, ale zostaje przekształcone w tzw. roszczenie niezupełne, które nie może być już przymusowo wyegzekwowane. Dłużnik może je cały czas spełnić, ale tylko dobrowolnie.
Jakie roszczenia ulegając przedawnieniu?
Zgodnie z art. 117 § 1 Kodeksu cywilnego przedawnieniu ulegają roszczenia majątkowe oraz inne wskazane w ustawach. Czym są roszczenia majątkowe? To roszczenia, które są wprost związane ze sferą finansową, ekonomiczną dające się wyrazić w pieniądzu. W dużym uproszczeniu wszędzie tam, gdzie pojawia się wymierna wartość majątkowa dochodzona w celu zaspokojenia powoda możliwe jest przedawnienie. Jak pewnie się domyślacie istnieją wyjątki np. nie ulega przedawnieniu żądanie ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym (Wyrok SN z 27.08.1976r. II CR 288/76). Dlatego, też w każdej sprawie należy ustalić indywidualnie czy zachodzi możliwość przedawnienia.
Jakie są terminy przedawnienia?
Art. 118 Kodeksu cywilnego wprowadza podstawowe terminy przedawnienia. Trzy lata dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Dziesięć lat dla pozostałych roszczeń o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej. W zależności od typów roszczeń istnieją także inne terminy przedawnienia, np.: 1 rok, a nawet 6 miesięcy. O terminach przedawnienia postaram się napisać więcej w osobnym wpisie. Co ważne, terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez strony w ramach np. umowy. Takie zapisy są nieważne z mocy prawa.
Niemożliwym jest w krótki sposób opisać całą instytucję przedawnienia wraz z wszelkimi aspektami teoretycznymi i praktycznymi. Mam jednak nadzieje, że ten wpis nakreślił Wam zasadę działania tego mechanizmu. Zawsze trzeba być czujnym i dokładnie przeanalizować sprawę właśnie pod kątem upływu czasu umożliwiającego skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia. I to niezależnie czy występujecie jako wierzyciel czy jako dłużnik.
Zapraszamy do lektury wpisu traktującego szczegółowiej o terminach przedawnienia oraz o sposobach przerwania biegu terminu przedawnienia
Masz pytania lub wątpliwości? Zapraszam do kontaktu