Orzeczenia sądowe wydawane przez sądy powszechne oraz Sąd Najwyższy co do zasady wiążą tylko uczestników danego postępowania w ramach którego zostały wydane. Tylko w szczególnych przypadkach (tak art. 390 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego – KPC) uchwała Sądu Najwyższego wskazuje na sposób rozstrzygnięcia ogólnie jakiegoś niejasnego aspektu prawa. Generalna zasada oznacza, iż rozstrzygniecie sądu nie jest podstawą do wydania takiego samego orzeczenia w innej sprawie podobnej, czy nawet identycznej do już osądzonej.
Z pewnością jednak warto przyglądać się aktualnemu orzecznictwu i uzasadnieniom orzeczeń sądowych. Orzeczenia takie wydane w przełomowych sprawach, czy też na gruncie dosyć powszechnego stanu faktycznego mogą pomóc nam w naszej sprawie. Znajomość aktualnie dominującej linii orzeczniczej może nam przynieść tylko same korzyści. Wydaje się bowiem, że sądy dążą do ujednolicenia orzecznictwa w sprawach o podobnym stanie faktycznym.
Dzisiaj w ramach serii Przegląd orzecznictwa sądowego przedstawiamy bardzo ciekawe zagadnienie ujęte w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 czerwca 2016r. o sygnaturze akt: V ACa 723/15.
Chodzi mianowicie o dowody z opinii biegłych.
Dlaczego w postępowaniach sądowych powoływani są biegli? Art. 278 § 1 KPC wskazuje, że sąd w przypadkach wymagających wiadomości specjalnych może wezwać biegłego lub biegłych celem zasięgnięcia ich opinii. Biegli więc pojawiają się tam, gdzie dla prawidłowego rozstrzygnięcia sporu ważne są ustalenia które poczynić może tylko specjalista z danego zakresu.
Dla przykładu, w sprawie o odszkodowanie z tytułu wypadku komunikacyjnego biegłym może być odpowiedni lekarz specjalista, który wskaże, czy przy wypadku doszło faktycznie do konkretnych urazów. W sprawie spornej o prawidłowość naprawy silnika w samochodzie biegłym może być odpowiednio wykształcony i doświadczony mechanik, który oceni prawidłowość wykonanych napraw.
Opinia biegłego ma więc bardzo istotne znaczenie w danej sprawie, z uwagi na to, iż sąd zazwyczaj nie ma wiadomości w danej dziedzinie na poziomie biegłego. Dowód z opinii biegłego jest więc niejako szczególnym dowodem. Tak też określa to Sąd Apelacyjny w Katowicach w w/w orzeczeniu.
„Dowód z opinii biegłych (biegłego) podlega szczególnej ocenie, bowiem sąd nie mając wiadomości specjalnych jedynie może oceniać logiczność wypowiedzi biegłego. Ocena dowodu z opinii biegłego nie jest dokonywana według kryterium wiarygodności w tym znaczeniu, że nie można „nie dać wiary biegłemu”, odwołując się do wewnętrznego przekonania sędziego, czy też zasad doświadczenia życiowego. Opinia biegłego podlega, tak jak inne dowody, ocenie według art. 233 § 1 k.p.c., jednakże co odróżnia ją pod tym względem, to szczególne dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Jakkolwiek opinia biegłych jest oparta na wiadomościach specjalnych, to podlega ona ocenie sądu w oparciu o cały zebrany w sprawie materiał, a zatem, na tle tego materiału, koniecznym jest stwierdzenie, czy ustosunkowała się ona do wynikających z innych dowodów faktów mogących stanowić podstawę ocen w opinii zawartych oraz czy opierając się na tym materiale w sposób logiczny i jasny przedstawia tok rozumowania prowadzący do sformułowanych w niej wniosków (zob. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2015 r., IV CSK 275/14).”.
Sąd w powyższym orzeczeniu bardzo wyraźnie wskazuje, w jaki sposób należy dokonywać oceny dowodu z opinii biegłego. Z jednej strony, dowód ten należy oceniać mając na uwadze wszelkie okoliczności ujawnione w sprawie. Z drugiej jednak, nie ma podstaw, aby nie dawać wiary takiemu dowodowi, gdy opinia sporządzona przez wiarygodnego biegłego jest spójna logicznie oraz gdy sporządzający w racjonalny sposób tłumaczy powzięte wnioski.
Nie mniej jednak, wnioskując a contrario istnieją powody, by kwestionować taką opinię, np. w sytuacjach:
- gdy opinia biegłego jest nielogiczna, wewnętrznie sprzeczna, czy też w sposób oczywisty koliduje z aktualnym stanem wiedzy powszechnej,
- gdy biegły nie zajmuje konkretnego stanowiska w sprawie lub nie jest w stanie obronić przyjętego stanowiska,
- gdy treść opinii kłóci się z pozostałym materiałem zgromadzonym w sprawie,
- gdy biegły nie ma wystarczającej wiedzy merytorycznej w danej dziedzinie.
W tym samym orzeczeniu Sąd Apelacyjny w Katowicach wskazuje: „Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy zatem, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę”.
Często dana strona w toku postępowania sądowego podnosi, iż w jej ocenie opinia biegłego (zwykle dla strony niekorzystna) nie jest przekonująca. Zazwyczaj jest to element strategii procesowej mający za zadanie wywołać przekonanie o wadach opinii sporządzonej przez biegłego. Nie mniej jednak, strona ma prawo składać zastrzeżenia do opinii i żądać wyjaśnienia niejasnych kwestii.
Słusznym jednak wydaje się pogląd, iż na sądzie nie leży obowiązek upewnienia się, że strony w pełni rozumieją i akceptują opinię biegłego. Ostatecznie to sąd ocenia wartość merytoryczną opinii.
W tym miejscu można zapoznać się z całością orzeczenia i uzasadnienia omawianego wyroku.
Zapraszamy do zapoznania się z artykułem o powodach wyłączenia biegłego od udziału w sprawie.