Prawo spadkowe – Dziedziczenie ustawowe część 1
Dzisiaj chcemy rozpocząć kolejną serię artykułów – prawo spadkowe. Pierwszy temat to dziedziczenie ustawowe, czyli takie dziedziczenie, w którym osoba zmarła nie pozostawia testamentu. Kto i w jakiej wielkości dziedziczy wtedy spadek? Zapraszamy do lektury.
Już na wstępie chcemy zaznaczyć, że w tym tekście skupiamy się na klasycznych, stosunkowo prostych sytuacjach rodzinnych. Z uwagi na charakter wpisu nie ma miejsca na kompleksową analizę każdej sytuacji. Nie poruszamy m.in. kwestii niegodności dziedziczenia (art. 928 kc) czy też dziedziczenia gospodarstw rolnych (art. 1058 kc i dalej). Do każdej sytuacji należy jednak podchodzić indywidualnie. Niniejszy artykuł stanowi jedynie podstawę do analizy sprawy i ma za zadanie odrobinę rozjaśnić omawianą kwestię.
Kolejność dziedziczenia
Z chwilą śmierci spadkodawcy otwiera się spadek. Z tym momentem właściwi spadkobiercy nabywają spadek lub odpowiednią jego część. Co do zasady, gdy zmarły nie wskazał testamentem spadkobiercy co do całości spadku lub co do jego części następuje tzw. dziedziczenie ustawowe. Zasady dziedziczenia ustawowego to zasady określone z góry przez ustawodawcę wskazujące, w jaki sposób oraz w jakiej wysokości bliscy zmarłego nabywają spadek. Kodeks cywilny w art. 931-940 przedstawia nam kolejne zasady, którymi należy się kierować. Aby uporządkować te zalecenia opiszę je w punktach, które należy stosować w podanej kolejności. Poniżej wymienione punkty pomogą nam określić naszą sytuację rodzinną i tym samym wybrać odpowiedni wariant dziedziczenia.
- W pierwszej kolejności spadek po zmarłym dziedziczą małżonek i dzieci zmarłego w częściach równych. Jednak cześć przypadająca małżonkowi nie może być niższa niż ¼ spadku (Przykłady: dla małżonka i dwojga dzieci udział każdego spadkobiercy wynosi po 1/3; ale gdy mamy małżonka i 4 dzieci, to małżonek otrzymuje ¼ a każde z dzieci po 3/16 spadku)
- Gdy zmarły nie miał zstępnych spadek przypada jego rodzicom oraz małżonkowi. Udział każdego z rodziców dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem wynosi ¼ całości spadku. Gdy jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku jego udział przypada rodzeństwu zmarłego w częściach równych.
- W przypadku braku zstępnych oraz małżonka zmarłego spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, udział, jaki by mu przypadał przysługuje rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
- Gdy jedno z rodzeństwa zmarłego nie dożyło otwarcia spadku jego udział przypada jego zstępnym w częściach równych. Gdyby okazało się, że należy spadkobierców poszukiwać dalej stosujemy analogiczne zasady.
- Gdy jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, a brak jest rodzeństwa zmarłego lub ich zstępnych to rodzic pozostały przy życiu dziedziczący w zbiegu z małżonkiem zmarłego otrzymuje połowę spadku.
- Małżonek zmarłego, który dziedziczy razem z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy otrzymuje połowę spadku.
- W przypadku braku rodziców, rodzeństwa, zstępnych oraz zstępnych rodzeństwa zmarłego cały spadek dziedziczy małżonek.
- Gdy nie ma małżonka, rodziców, zstępnych, rodzeństwa oraz zstępnych rodzeństwa, spadek dziedziczą dziadkowie w częściach równych. Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział następuje na zasadach z punktu 5.
Uwagi i zastrzeżenia
Oto najważniejsze zasady kolejności przy dziedziczeniu ustawowym. To jednak jeszcze nie koniec tego zagadnienia. W kolejnym wpisie przedstawimy komu w ostatniej kolejności przysługuje spadek oraz modyfikację i wyjątki, m.in. związane z sytuacją, gdy spadkodawca był w separacji z małżonkiem.
Jeszcze raz podkreślamy, iż każdą sprawę należy traktować indywidualnie, a opisane powyżej reguły powinny stanowić jedynie wstęp do pogłębionej analizy prawnej zaistniałego stanu faktycznego. Tylko w ten sposób możliwe jest prawidłowe zakończenie sprawy spadkowej.
Zapraszamy do lektury drugiej części artykułu.
Masz pytania albo wątpliwości związane z artykułem. Zapraszamy do kontaktu